From oligarchy to spookocracy

 PUTIN’S PEOPLE-THE SPIES WHO RUN RUSSIA, tema je broja uglednog The  Economist  od 25. augusta.  Kod nas se od respektabilnih analitičara i drugih učesnika javnog života ne može čuti mnogo o tome kako vide Rusiju pod Putnom. Sa izuzetkom  NINa, koji ima vrlo dobro uređenu sekcju reportaža iz sveta,  retko gde možete o tome nešto više pročitati na srpskom jeziku. NINova sekcija, inače,  postavljena je tako da  skoro uvek sadrži  kritike zapada od strane francuskih filozofa, priče o ekstremima ili skandalima  na američkoj sceni i o povratku Rusije na međunarodnu scenu. Često  su u pitanju relevanti  sagovornicima koji se, ipak, ređe osvrću na kontroverzniju stranu Putinove vlasti.Radikalska Pravda je, na osnovu mog uvida u pisanje dnevne štampe, verovatno mesto gde se najčešće mogu pročitati  izjave  ruskih zvaničnika, ali što je još interesantnije i ruskih komentatora, predstavnika instituta i drugih, ne samo oko Kosova već i oko drugih globalnih tema.

Naš premijer je i juče istakao pobedu i značaj  zajedničke rusko-srpske politike oko Kosova,  pa je normalno da se javnost i zbog toga  zanima za savremena dešavanja u Rusiji i njene međunarodne poteze. Količina novca, način i uslovi pod  kojima ga  ruski investitori ostavljaju u Srbiji i okruženju,  takođe je relevantan razlog da se prate dešavanja, i to iz jednog posebnog ugla. Za svetsku silu, što  Rusija postaje, Srbija nikako ne može biti od strateškog značaja, tako da se njena vanjska  politika ka nama itekako formira na osnovu  potreba koje njeni investitori-makar bile u pitanju i državne kompanije—imaju. Oni se usklađuju  na nekom nižem državnom nivou, a ne na osnovu planova o strateškim savezima i pratnerstvima ili na osnovu neskrivenog ruskog interesa za svoje neposredno okruženje u Evropi i Aziji. No Srbija može biti, a čini se da već i postaje, ekspozitura za testiranje  ruskih odnosa sa mnogo relevantnijim igračima. To je skoro bezbolna pozicija za samu moćnu Rusiju, ali moguće vrlo opasna situacija za Srbiju. Onaj je u neskladu sa proklamovanom  politikom  Srbije o  bliskoj saradnji sa Rusijom  u određenim oblastima, pre svega energetici, koje ide paralelno  sa EU integracijama, a koju niko ne osporava.

  No, bitka oko  konačnog statusa Kosova, u kojoj  smo u partnerstvu sa Rusijim, će bez obzira šta ko tvrdi,  biti presedan sa  mogućim reperkusijama širom sveta. Imajući u vidu već sada izuzetno udaljena stanovišta zapadne međunarodne zajednice i Rusije te  uzdržanost Kine on će se tumačiti, a  možda i primenjivati, na različite načine koji mogu dovesti do daljnjeg udaljavanja  stavova o međunarodnim principima koji se oblikuju u međunarodno pravo( bez obzira na neka ruska-EU-atlantska partnerstva iz  nužde). Posledice ovakvog scenarija Rusija može lakše da podnese nego Srbija. I još nešto. Sam izbor partnera  nekoj  stvari i vas definiše. Odnos vašeg partnera sa drugima može uticati znatno i na vaš odnos sa istima. To je još jedan razlog da se javnost u Srbiji što objektivnije informiše o savremenoj Rusiji, ali i da zna kako tu Rusiju vidi savremeni politički zapad. Bez obzira da li to neko smatra orkestriranom kritikom bez osnova a  sa skrivenim ciljevima, Rusija se u zapadnom svetu sve češće opisuje kao autoritarna. Količina dokaza koji idu tome u prilog trebala bi da zabrine i one koji dovode u pitanje razloge kritike. 

The Economist je jedan od najuglednijih nedeljnika u svetu. U spomenutoj reportaži citira se i dosta ljudi iz vrha Putinove vlasti i drugih sfera javnog života u Rusiji. Oni neretko sasvim javno propagiraju staove i planove koji na zapadu ne nailze na opravdanje. Nisu, dakle, u pitanju ruski „izdajnici poput  Latinke Perović, Sonje Biserko i drugih“, kako naša javnost voli da  diskvalifikuje svakog ko se usudi da ima kritički odnos a pri tome i  pro-liberalni načelni stav. Imajući u vidu i tu vrstu kritike—o validnosti izvora koji dovode u pitanje demokrtičnost Putinove vlasti-koju sam često čitala u komentarima ne neke skorije postove, smatram vrednim uloženog vremena da vam prekucam  neke delove i zaključke spomenute reportaže. 

 Ali i zbog ovoga--kolumnista  Pravde Tomislav Kresović, sa čijim  se stavovima mahom  ne slažem, juče je ispravno primetio odsustvo zainteresovanosti ali i poznavanja  prilika u našoj, pre svega, partijsko-političkoj  javnosti. Složila bih se i sa njegovom ocenom da je DOS bio  više okrenut zapadu. Što se mene tiče sasvim opravdano. Ne samo vrednosno i ideološki, ne samo zbog toga što je standard bolji a stabilnost veća, već i zato što im je taj zapad pomagao da se reše  Slobodana Miloševića, dok ga je politički istok održavao na površini.I za vreme UN sankcija koje je i sam podržao. No Kresović poziva na bolje upoznavanje sa savremenom Rusijom zbog toga da bi i sami naučili kako  se jača država i odnosi sa svetom, to jest da bi primenili Putinov  recept i kod nas. Treba, dakle,  posmatrati dve stvari;  naš međunarodni položaj u sklopu činjenice da smo partneri sa Rusijom oko Kosova, ali da se i sam Putinov metod reduciranja demokratije zarad jačanja države predlaže kao povoljan unutrašnje-plitički model.  Imajući u vidu koliko radikala  ima u skupštini, te da nam DSS i Maja Gojković,ako mene pitate,  pripremaju iznenađenje, ali i to da DS sve više diže ruke od svoje navodne pro  zapadne agende  zarad kompromisa u vladi,  ja i ovaj Kresovićev predlog, isto kao i Vukadinovićev opis političkog zapada kao siledžije Đure, smatram vrlo značajnim. I alarmantnin.  

I jedan  i drugi  padaju na vrlo plodno tle u Srbiji. U njoj, skoro po pravilu,  svi imaju negativan stav o intervenciji u Iraku, dok se ruska invazija na Afganistan i  brutalnost u  sprečavanju  čečenskih separatista, koja se karakteriše enormnim kolateralnim štetama, skoro sasvim previđaju. Kao što velika i većina  građana koja je bila protiv Miloševića osuđuje NATO interveciju, ali ne povezuje dužinu Miloševićevog  opstanka  na vlasti, uprkos UN sankcijam, sa ruskom podrškom. Svi znamo nešto o SAD-CIA  mešetarenju po Centralnoj Americi što osuđujemo, a rusko mešanje u unutrašnje stvari država u njenom okruženju ne kritikujemo. Američko oružije u Africi je izvor svog zla i nesreće tamo, a ruski izvoz oružija ide gde—u Švedsku i Kanadu? Skoro svaki pokušaj da se srpska javnost upozori na porast ksenofobije i homofobije u savremenoj Rusiji, na porast neonacističkih organziacija, da ne spominjem otežan rad medija i NGO, ovde završava pitanajem tipa  a zašto Amerikanci  muče crnce,  ili  ko je vas instruirao da o tome pišete. Tradiconalno dobre odnose, slovensko –hrišćanska bratstva itd,  neću ni da spominjem. Smatram ih slabo validnim u argumentima o globalnim trendovima u 2007. A ne znam ni jednu osnovnu školu  u Srbiji koja je obnovljena sredstvima iz Rusije, za razliku od dobrog broja onih na kojima stoje EU ili USAID ploče. A evo, konačno, i šta kaže  the Economist.  

„..The Soviet Union is dead and communism long buried. But Mr Putin wants you to know that the Russia bear is back- wearing a snarl with its designer sunglasses. How has this situation come about? It is tempting to search for mistakes by Western governments, to look for culprits who „lost Russia“. Yet ...the role of outsiders has been secondary. The best way to understand both Mr Putin’s ascent into Kremlin and his rule since is to see them as the remarkable recovery of the culture, mentality and view of the world of the old KGB. ...Just before he became president, Mr Putin told his colleauges that  a group of FSB operatives „dispatched under cover to work in the government of the Russian federation“, was succesfullzy fulfiling its tasks. It was prboably a joke. Yet during his two terms since then, men from the FSB and its sister outfits have indeed grabbed control of the government, economy and security forces. Three out of four senior Russian officials today were once affilited to  te KGB and other security and military organisatios. ... Waht motivates these so-clled siloviki? In part, the wish for revange on those who chalanged them in early1990s, especilaly after the abortive KGP coup of August 1991. Greed maybe the most powerful motive-some Kremlin insiders have hugely  enriched themselves in the past decade, and corruption may be worse even than in later Yeltsin years. But new elite also has an ideology of  sorts. They see the break-up of the Soviet Union ad, in Mr Putin words, the „gratest geopolitical catastrophe“ of the 20th century. Capitalising on a widespread sense that Rusia has been humiliated, they want to create as mighty state as the Soviet Union once was. They see the West as a foe bent on stoping them.......... Yet the siloviki’s ambitions remain misguided. This is not because there is anything illegitimate about wanting a strong Russia. What is wrong is how they define that strenght—in the Soviet terms of awe and anxiety—and how they pursue it. The economy, for a start, is heavily dependant on high prices for oil, gas and other comodities that may not last. Russia is weak in manufacturing, service and high-tech industries. Putting spies in charge of big firms is a  recipe for failure-they know how to grab assets and jail foes, but not how to run real businesses...Both foreign and, more strikingly, domestic investment are very low compared with China. ..... The biggest misreading of all is over Russia’s own political future. The siloviki have shown thay can squash opposition, suborn the courts and stay in charge. But, as in all autocracies, they are actualy nervous about the future...Russia has huge problems: crime, poor infrastructure, secessionism and chaos in the north Caucasus, appaling human rights abuses and looming demographic catastrofe. To counter-balance these woes, the new elite may resort to even wilder forms of nationalism, and nationalism could turn into a monster that even its creators cannot control. In truth, the biggest threats to Russia’s future stem not from its „enemies“ but from internal weaknesses, some of them self-inflicted. For a Russian ruler, or ruling class, to accept that truth would take a couage-and real patriotism“.