Privredni subjekti u 10 opština istočne Srbije

Pre par meseci sam u okviru NALED-ove radne grupe za razvoj preduzetništva radio analizu privrednih subjekata u 10 opština istočne Srbije. Rezultati su neveseli. Teret razvoja lokalnih samouprava je nepravedno raspoređen među njenim građanima. Oni koji koriste najviše zajedničkih resursa, plaćaju najmanje. Legalna privreda nestaje.

O NALED-u možete pročitati na njihovom sajtu http://www.naled-serbia.org/. Ovaj konkretan projekat je deo šire grupe projekata koji se bave unapređenjem uslova poslovanja u Srbiji, od ludila birokratije i giljotine propisa do šume lokalnih taksi i njihove analize kroz projekat Kalkulator.

Za izradu analize korišćeni su podaci koje je dostavila Agencija za privredne registre i same opštine. Analizirani su finansijski izveštaji svih privrednih subjekata u opštini, kao i poreski prihodi lokalne samouprave

Za one koji ne žele da čitaju analizu, ukazaću na nekoliko osnovnih pokazatelja.

Od ukupnog broja radno aktivnog stanovništva, 30% je zaposleno, 15% su registrovani poljoprivrednici, 55% nije nigde registrovano i nema nikakvih prihoda.

Od zaposlenih, samo 14% je zaposleno od strane privrednih subjekata registrovanih u samoj opštini, 9% od strane privrednih subjekata registrovanih van opštine, 6% je na republičkom budžetu, a 1% na opštinskom.

Zaposleni nose 26% budžeta lokalne samouprave. Transferi republike su 39%. 11% su takse za isticanje firme. Od poreza na imovinu i naknade za građevinsko zemljište ubire se 18% prihoda lokalne samouprave. Ostali prihodi su manji od 6%.

Poljoprivrednici plaćaju zanemarive poreze u opštinsku kasu. Gotovo kompletna lokalna poljoprivreda je u sivoj/crnoj zoni. Ovo je samo konstatacija činjenice. Ova konstatacija ne traži krivce niti ima nameru da traži krivce među poljoprivrednicima.

Samo porez na rad (porez na dohodak i doprinosi) koji stanovnici opština plaćaju sektoru države su više od 2X (dva puta) veći od ukupnog budžeta opština.

Stanovništvo opština takođe u republičku kasu plaća porez na potrošnju (PDV, akcize i carine koje su sadržane u ceni uvezenih proizvoda) za svaki proizvod koji kupi legalno. Privredni subjekti ne plaćaju porez na potrošnju jer on nije trošak njihovog poslovanja. I ovaj porez je oko 2x veći od ukupnog budžeta opština.

Sa druge strane, republika iz svih poreskih prihoda plaća zdravstvo, školstvo i bezbednost. Oko 6% građana iz opština, radi na ovim poslovima.

U opštinama posluje 2.945 privrednih subjekata koji podnose finansijske izveštaje.

Od njih 1.634 privredna subjekta su privatni koji nisu registrovani za trgovinu.

U opštinama posluje 340 privrednih subjekata koji nemaju zaposlenih i 70 privrednih subjekata koji nemaju prihode.

U opštinama takođe posluje 7.351 preduzetnik koji ne podnosi finansijske izveštaje.

Daleko najveće poresko opterećenje za preduzetnike, mala i srednja preduzeća predstavlja porez na rad. Druga stavka je taksa na isticanje firme koja daleko najviše pogađa mala preduzeća i preduzetnike.

Porez na imovinu i naknada za korišćenje građevinskog zemljišta (koja se može posmatrati kao ekvivalent poreza na imovinu) je zanemariv.

Ukupna površina ovih 10 opština je 784.013 ha.

Površina poljoprivrednog zemljišta iznosi 405.283 ha ili 51.7%.

Površina šumskog zemljišta iznosi 312.409 ha ili 39.8%.

Površina građevinskog zemljišta iznosi 55.801 ha ili 7.1%.

Godišnji prihod opštine po hekataru građevinskog zemljišta je manji od 5.000 dinara.

Godišnji prihod opštine po hekataru poljoprivrednog i šumskog zemljišta je zanemariv.

Godišnji prihod opštine po hektaru zemljišta opštine je manji od 350 dinara, odnosno mesečno manji od 30 dinara po hektaru.

Prosečan porez od samo 3.600 dinara po ha godišnje, odnosno 300 dinara po ha mesečno, bi bio dovoljan da zameni sve ostale poreske prihode lokalne samouprave uključujući i Republička transferna sredstva.

Mogla bi da se ukine i taksa za isticanje firme, i sve ostale takse, i opštinski deo poreza na dohodak i ...

Dalju analizu posledica svega ovoga na ovu našu malu nepravednu zajednicu u kojoj je zapošljavati skupo, a posedovati jeftio, gde zaposleni u privredi koja nije državna nose najteži teret, gde je legalno poslovanje za državna preduzeća, monopoliste i budale, neki drugi put. Za one koje interesuje i imaju više strpljenja, sledi analiza 

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Cilj analize

Cilj analize je da se utvrde podaci na osnovu kojih je moguća ocena učešća i važnosti preduzetnika, malih i srednjih preduzeća u ukupnoj ekonomiji opština. Svaki projekat poboljšanja preduzetništva u nekoj opštini bi onda morao biti meren u smislu poboljšanja jednog ili više kvanitativnih parametara ove analize.

Sa jedne strane je utvrđena ukupna ekonomska slika opštine sa stanovišta svih privrednih subjekata koji posluju na teritoriji opštine i identifikovani najvažniji parametri za analizu njihovog poslovanja. Sa druge strane je utvrđena prihodovna strana budžeta svih opština, učešće pojedinih poreskih zahvatanja u ukupnom finansiranju rashoda opštine, kao i doprinos različitih grupa građana budžetu opštine.

Razmatrano je i učešće Republike sa stanovišta zapošljavanja u opštini kroz zdravstvo, školstvo i zapošljavanje u republičkim institucijama. Podaci o doprinosu republičkih javnih preduzeća zapošljavanju u opštini nisu razmatrani već su sadržani u kategoriji zaposlenih u privredi sa sedištem van opštine.

Analizirani su podaci o privrednim društvima i preduzetnicima na teritoriji 10 opština:

• Braničevski okrug - Veliko Gradište i Golubac

• Borski okrug - Bor, Kladovo, Majdanpek i Negotin

• Zaječarki okrug - Boljevac, Zaječar, Knjaževac i Soko Banja

Izvor podataka

U postupku izrade ove analize prikupljeni su podaci od Agencije za privredne registre i od odeljenja za privredu samih opština, kao i statistički podaci Republičkog Zavoda za statistiku objavljeni na web sajtu zavoda.

APR je za svaku od 10 opština dostavio izveštaj u kome su po zahtevu privredna društva podeljena u 6 kategorija (kolona K u izveštaju identifikuje kategoriju po broju):

1. Preduzetnici koji vode dvojno knjigovodstvo i podnose finansijske izveštaje

2. Ortačka društava

3. Zadruge

4. Mala privredna društava

5. Srednja privredna društva

6. Velika privredna društva

Za svaku od opština i 6 kategorija, APR je dostavio ukupan broj registrovanih subjekata u kategoriji, kao i zbirne podatke za 2009.godinu u skladu sa podnesenim i obrađenim finansijskim izveštajima, o:

• broju zaposlenih

• poslovnom prihodu

• poslovnom rashodu

• trošku zarada

Isti podaci su dostavljeni za subkategoriju privrednih društava koja se bave trgovinom (oznaka E), kao i privrednih društava koja su društvena ili javna preduzeća.

Na osnovu ovih podataka (U - ukupno, E-trgovina, D-društvena i javna preduzeća) izvedeni su podaci za privatna netrgovinska privredna društva (oznaka P). Oznaka subkategorije se nalazi u koloni Sk.

Opštine su dostavile podatke o opštinskim prihodima koji su od interesa za ovu analizu, podatke o broju poreskih obeveznika za svaku od kategorija opštinskih prihoda, podatke o površini opštine, starosnoj strukturi stanovništva, kao i podatke o broju zaposlenih u opštini. Ovi podaci su nepotpuni, ali je dalja analiza ipak izvršena na osnovu ovih delimičnih podataka.

Radno aktivno stanovništvo

Na teritoriji ovih 10 opština živi ukupno 316.562 stanovnika po popisu iz 2002.godine. Ima ukupno 95.954 domaćionstva sa prosečno 3.3 člana po domaćinstvu.

Struktura ukupno zaposlenih po poslodavcu je sledeća:

• Sektor države - 22.8%

• Republika - 20.4%

• Opština - 2.4%

• Privreda sa sedištem van opštine - 30.1%

• Privreda sa sedištem u opštini - 47.1%

• Lokalna DP, JP - 4.9%

• Velika preduzeća - 16.2%

• Preduzetnici, mala i srednja preduzeća - 26%

Poreski prihodi loklanih samouprava

Analiziran je doprinos različitih kategorija poreskih obveznika prihodima opština. Analiza ne obuhvata prihode od prodaje i/ili izdavanja imovine, razne opštinske takse itd. Analiza se fokusira na doprinos poreskih obveznika, bilo fizičkih ili pravnih lica, odnosno tereta koji nose.

Analizirani su sledeći prihodi lokalni samouprava:

• Porez na dohodak - fizička lica (60% Republici, 40% lokalnoj samoupravi)

• zaposlenih - 30% radno aktivnog stanovništva - 26% prihoda opštine

• preduzetnici - 2% prihoda opštine

• od kapitala i imovine - 1% prihoda opštine

• ugovori o radu i autorskom delu - 2% prihoda opštine

• Porez na imovinu - 9% prihoda opštine

• fizička lica

• pravna lica

• Taksa na isticanje firme - 11% prihoda opštine

• Naknada za građevinsko zemljište - 5% prihoda opštine

Transferi uglavnom od Republike iznose 39% ukupnih analiziranih prihoda opština. Pored ovih transfera, Republika zapošljava 20.4% ukupno zaposlenih u opštinama. Republički Fond PIO isplaćuje penzije za oko 70.000 penzionera u ovim opštinama.

Poreski prihodi od poreskih obveznika koji se bave poljoprivredom su zanemarivi. Ukupno 15% radno aktivnog stanovništva se bavi poljoprivredom.

Ukupno 54% radno aktivnog stanovništva ne plaća nikave poreze niti je registrovano da ima prihode bilo koje vrste.

Najveći poreski teret nose zaposleni, 30% ukupnih prihoda opštine.

Najveći teret za preduzetnike i mala preduzeća predstavljaju porezi na dohodak i taksa na isticanje firme.

Porez na imovinu je zanemariv.

Zemljište, porez na imovinu i naknada za građevinsko zemljište

Pored ljudi, zemljište je najvažniji resurs lokalne samouprave.

Ukupna površina ovih 10 opština je 784.013 ha.

Površina poljoprivrednog zemljišta iznosi 405.283 ha ili 51.7%.

Površina šumskog zemljišta iznosi 312.409 ha ili 39.8%.

Površina građevinskog zemljišta iznosi 55.801 ha ili 7.1%.

Ukupni godišnji prihodi od naknade za građevinsko zemljište iznose oko 270.000.000 dinara odnosno:

• ispod 5.000 dinara po hektaru građevinskog zemljišta godišnje

• ispod 0.5 dinara po m2 godišnje

• oko 400 dinara po hektaru građevinksog zemljišta mesečno

• oko 4 pare po m2 mesečno

Ukupni godišnji prihodi od poreza na imovinu iznose oko 300.000.000 dinara odnosno:

• ispod 350 dinara po hektaru zemljišta godišnje

• ispod 3.5 para po m2

Prihod lokalne samouprave od šumskog zemljišta je zanemariv. Radi se o oko 40% površine opština.

Prihod lokalne samouprave od poljoprivrednog zemljišta je zanemariv. Radi se o oko 50% površine opština.

Prihod lokalne samouprave od građevinskog zemljišta oko 5.000 dinara po ha godišnje.

Poslovni rezultati privrede u 2009.godini

Poslovni rezultati po veličini:

Poresko opterećenje preduzetnika i malih preduzeća

Daleko najveće opterećenje je na ime poreza i doprinosa na zarade. Ovo opterećenje predstavlja fiksni trošak. Iznosi u proseku 64% neto zarade. Ono je i glavni generator sive ekonomije. Preduzetnici zapošljavaju u proseku 2.2 radnika. Godišnji rashod na poreze i doprinose iznosi oko 250.000 dinara. Mala preduzeća zapošljavaju u proseku 5.7 radnika. Godišnji rashod na poreze i doprinose iznosi preko 750.000 dinara.

Taksa za isticanje firme (firmarina) iznosi u proseku oko 30.000 dinara godišnje po poreskom obvezniku. Visina ove takse zavisi od šifre delatnosti pod kojom je privredno društvo registrovano. Za veća preduzeća ona ne predstavlja problem. Za preuzetnike i početnike, ona predstavlja značajnu stavku poslovanja. I ona je generator sive ekonomije. Ovu taksu treba ukinuti.

Poresko opterećenje je neravnomerno raspoređeno. Oni koji koriste najviše resursa unutar opštine (zemljište) plaćaju zanemariv porez.

Naknada za građevinsko zemljište takođe zavisi od šifre delatnosti pod kojom je privredno društvo registrovano. Naknadu plaćaju samo oni koji legalno posluju. I ovu naknadu treba ukinuti.

Poreski sistem je tako postavljen da pogoduje poslovanju na crno (bez ikakve registracije) ili na sivo (isplaćuju se minimalci, veliki deo poslovanja ide na ruke u kešu). Poslovanje na crno se isplati.

Porez na imovinu se ne može ni izbeći ni sakriti. Plaćaju ga svi. Jednostavan sistem po m2 zemljišta, zavisno od zone i od namene zemljišta. Ovo treba da bude osnovni, najveći i najvažniji poreski prihod lokalne samouprave.

Porez na imovinu stimuliše upotrebu i/ili promet nepokretnosti. Ne isplati se držati poljoprivredno zemljište obraslo u korov. Ne isplati se držati zapuštenu lokaciju u centru grada koju niko ne koristi. Društvo naplaćuje takav luksuz preko poreza na imovinu. Onaj ko ne prihodjuje od imovine, mora da je prometuje.

Prosečan porez od samo 3.600 dinara po ha godišnje, odnosno 300 dinara po ha mesečno, bi bio dovoljan da zameni sve ostale poreske prihode uključujući i Republička transferna sredstva.