Srpske podele na Srbe i Srbe - svi srpski raskoli

Razlike među ljudima su normalne, podele i razlike po mnogim pitanjima takođe, ali ono što nije normalno je na koji način, sa koliko mržnje, netolerancije,netrpeljivosti i ekstremizma se ispoljavaju. Upravo to navodi na zaključak da se podele ipak svode na ljude i neljude, civilizovane i necivilizovane, pristojne i nepristojne.

Ima li načina da se razlike prihvate i tolerišu, a kroz civilizovan dijalog razrešavaju?Gde su tu porodica, škola, mediji, država? Verujem da većina zna šta bi trebalo ali ne zna kako. Ni sam nemam odgovor,  pa evo teksta za razmišljanje.U Press Magazinu je objavljen odličan članak “Svi srpski raskoli” pa je to dobar povod i uvod da se svako zapita i razmisli čemu to, zašto i dokle.

“Dušan Kovačević napisao da se Srbi dele na nebeske i ovozemaljske, proistočne i prozapadne, čuvare Kosova i secesioniste, patriote i izdajnike, racionalne i iracionalne, monarhiste i republikance,vernike i ateiste, četnike i partizane, oslobodioce i oslobođene, Srbe i Jugoslovene, na podunavske, pomoravske, posavske, podrinske, pa na srpske Srbe, kosovske, crnogorske, hrvatske i ostale Srbe. Slede srpski Srbi i Srbi iz dijaspore: nemački, francuski, američki, novozelandski, južnoafrički Srbi. Potom u Srbiji imamo bogate i siromašne, one na ić i na ov, ac, ski, go, ač. Zatim na podele za i protiv Rusija - SAD ;Mladić heroj - Mladić ratni zločinac; Partizani - Četnici ;socijalizam - komunizam ;Ćirilica - Latinica ;Crvena zvezda - Partizan ;narodna muzika - zabavna muzika; autošovinisti-autopatriote;Srbi iz turskog dela Srbije i valjda oni koji nisu.

U podeli učestvuju i sadašnja i bivša braća, rođaci, kumovi, prijatelji. Iza njih su građani i seljaci, stari i mladi, muški i ženski, rođeni i nerođeni. Poslednja podela, po Kovačeviću, jeste Srbin podeljen na samog sebe.Iako raskoli nisu samo srpska specifičnost, čini se da na ovom prostoru oni imaju sposobnost neviđenih mutacija, pa se tako na svakih nekoliko godina pojavi nova tačka razdvajanja i to u narodu koji je sve podele naplatio bunama, revolucijama, tučama na večitim derbijima.

Svejedno o kom je pitanju reč postoje dva tabora, koje karakteriše isključivost koju karakteriše prezir,netrpeljivost i mržnja, želja za uništavanjem i  politički ekstremizam.

Podele u Srbiji nisu nastale sa evropejcima i evroskepticima, rusofilima i amerikanofilima, Obrenovićima i Karađorđevićima, četnicima i partizanima, zvezdašima i partizanovcima…  su obeležile sve segmente srpskog društva, a možda je  nadugovečniji raskol između tradicionalista i modernista, koja je od otpora prema uvođenju železnice stigla i do svoje najnovije verzije razgraničenja, tačnije na prvu i drugu Srbiju

Raskoli nisu nastali sa partizanima i četnicima, Zvezdom i Partizanom, Gučom i Egzitom, protivnicima i braniocima gej parade.
Čak i zlatno doba Nemanjića prepuno je primera onih podela koje su završavale sukobima. Već početkom 13. veka vodio se rat oko prestola između Nemanjića, sinova Stefana Nemanje - Stefana (Prvovenčanog) i Vukana. Braća su se pomirila tek posle trogodišnjeg rata i teških razaranja koje je pretrpela Srbija. Protiv Uroša Prvog Nemanjića digao se njegov stariji sin (Stefan) Dragutin, koji je čak i ugarsku vojsku zvao u pomoć. S kim je zaratio Stefan Dragutin kasnije? Sa rođenim bratom - Milutinom. A kada je, kasnije, saznao da se njegov sin Stefan sa vlastelom dogovara o tome kako da ga zbace sa vlasti, Milutin je sa vojskom upao u Zetu i zarobio ga. Otac ga je zagrlio, ali mu nije oprostio - odveo ga je u Skoplje i dao da ga oslepe. Stefan je ipak uspeo da se popne na presto, a glavu je izgubio u porodičnom sukobu - ubio ga je sin, Dušan Silni.
Bratske podele Srbi su nastavili krvavom kumovskom podelom: da bi dokazao svoju vernost Turcima, Miloš Obrenović im je poslao glavu svoga kuma Karađorđa. A Karađorđa je ubio sluga Vujice Vulićevića, koji mu je takođe bio kum.
U vreme namesništva, sredinom 19. veka, Srbi su se delili na „parizlije" i „nemačkare" - ostaci tih podela ostali su do današnjih dana. „Parizlije" su bili liberali školovani u Francuskoj koji su verovali u sposobnost naroda da sam o sebi odlučuje. „Nemačkari", a tako su nazivani Srbi iz Austrije, koji su dominirali birokratskim aparatom, verovali su samo u čvrstu ruku.

Od majskog prevrata, odnosno ubistva kralja Aleksandra Obrenovića i kraljice Drage u noći između 10. i 11. juna 1903. Srbi su se definitivno podelili na karađorđevićevce i obrenovićevce, a od 1918. i stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, na pristalice i protivnike zajedničke jugoslovenske države. Odluka krunskog saveta i jugoslovenske vlade 20. marta 1941. godine da se pristupi Trojnom paktu bio je jedan od onih brojnih trenutaka u srpskoj istoriji u kojima nije mogao da se postigne konsenzus o „minimumu nacionalnog interesa". General Dušan Simović, kao predsednik vlade kasnije je poslao poruku Berlinu da prihvata sve odredbe pakta potpisanog 25. marta, ali to nije zaustavilo nemački napad.
Najkrvaviji raskol unutar srpskog naroda dogodio se u ratnim godinama, sa partizanima i četnicima - opredeljenje bilo za jedne bilo za druge i danas se smatra delom dobrog kućnog vaspitanja. Vreme komunističke Jugoslavije bio je period najneverovatnijih podela. Nove parove činili su komunisti i antikomunisti. Antikomunisti su se kasnije podelili na republikance i monarhiste, dok su se komunisti, opet, delili na titoiste i staljiniste, da bi od titoista početkom sedamdesetih, sa Latinkom Perović i Markom Nikezićem, nastala liberalna i tvrda struja. Tvrda struja sredinom osamdesetih raspolutila se na stambolićevce i miloševićevce, da bi utom pristigli i antikomunisti, koji nikako nisu uspeli da postignu zajednički minimum demokratskih interesa, da bi zbog toga protiv nedemokrata nastupili u širokoj stranačkoj lepezi. Koja se, normalno, delila kao ameba. Prvi su se u Srpskom pokretu obnove rastali kumovi Vuk Drašković i Vojislav Šešelj, da bi Draškovića kasnije napustio Velimir Ilić osnovavši Novu Srbiju, a Šešelja Tomislav Nikolić i Aleksandar Vučić. Njihovim primerom krenula je i Demokratska stranka, gde takođe nije bilo minimuma stranačkih interesa, pa su nastale Srpska liberalna stranka, Demokratska stranka Srbije, zatim i Demokratski centar, da bi se sve završilo formiranje Liberalno-demokratske partije. Sve te opozicione stranke, stalno ili sa prekidima, učestvovale su u podeli na miloševićevce i antimiloševićevce, tj. na patriote i izdajnike, da bi se po Miloševićevom padu podelili po bar dvadestak različitih osnova: na proruske i prozapadne, proevropske i antievropske, pronatovske i antinatovske, legaliste i jakobince, na one koji bi da vrate Kosovo u sastav Srbije, da ga podele i da ga priznaju...

ZA proteklih 131 godinu novije istorije, otkako je 1878. godine formirana prva moderna suverena i nezavisna, međunarodno priznata srpska država - na teritoriji Srbije formalno je promenjeno čak 10 država! Za 180 godina, od 1830. kada je de jure priznata za autonomnu kneževinu, ali pod vrhovnom vlašću turskog sultana, Srbija je, uključujući i ljude koji su bili na čelu zemlje koja se zvala Jugoslavija (od 1918. do 1992. godine), a koji su uticali i na njenu sudbinu, imala čak 46 lidera! Srpski vladari , kneževi, kraljevi, predsednici država, premijeri, u novijoj istoriji i partijski lideri - kad je kraljevina zamenjena republikom - nisu imali srećne sudbine. Ili su bivali prognani ili su ubijani ili su umrli u zatvoru.

Društveni život nije bio ništa manje zanimljiv. Ne zna se baš tačno kad je došlo do velike podele na Partizan i Crvenu zvezdu, ali se računa da bi to moglo da bude negde od sredine šezdesetih godina, kada su zabeležene i prve tuče među navijačima. Tada je do makljaže dolazilo zbog danas nezamislive stvari: tadašnji „Grobari" i „Cigani" sedeli su na tribinama stadiona zajedno, izmešani. Od sedamdesetih godina, od pojave Lepe Lukić i Silvane Armenulić, Đorđa Marjanovića i Mikija Jevremovića, legalizovan je i nepomirljiv sukob na narodnjake i zabavnjake, koji je početkom ove decenije donekle transformisan u sukob Guče i Egzita. Temom podele bavila se prošle godine i Radio-televizija Srbije, koja je objavila i anketu o tome kako se Srbi dele:
Rusija - SAD 64,0:11,6
Mladić heroj - Mladić ratni zločinac 31,6:14,4
Partizani - Četnici 42,5:11,0
Socijalizam - Komunizam 41,0:27,8
Ćirilica - Latinica 53,3:32,6
Crvena zvezda - Partizan 43,0:25,1
Narodna muzika - Zabavna muzika 45,8:24,9

Srpska pravoslavna crkva, institucija bez koje danas verovatno ne bi ni bilo podeljenih Srba, ni sama nije ostala imuna na raskole. Vladika Grigorije je jedan od poslednjih koji je upozorio na mogućnost raskola u crkvi zbog slučaja umirovljenog vladike Artemija, koji je tražio da mu se vrati, kako je rekao, nezakonito oduzeta Eparhija raško-prizrenska, a Sinod odlučio da mu zabrani činodejstvovanje do zasedanja Sabora. Ako formalnog raskola nema, suštinskog već sada ima: Artemije ima podršku osamdesetak monaha, ima podršku u samom Saboru SPC, kao i podršku jednog dela javnosti, pre svega zbog svojih stavova o Kosovu.
U bližoj istoriji SPC je najteže potresao raskol koji se dogodio na američkom kontinentu. Vladika Eparhije američko-kanadske Dionisije odbio je poslušnost 1963. godine i formirao Slobodnu srpsku pravoslavnu crkvu, podelivši vernike na toj teritoriji: oni koji su ostali uz SPC prozvani su „federalcima", dok su oni koji su bili uz vladiku nazvani „raskolnicima". Raskol je prevladan tek posle 29 godina. Nekoliko godina kasnije odvojila se Makedonska pravoslavna crkva, čiju autokefalnost do dana današnjeg nijedna pravoslavna crkva nije priznala.
Od arhiepiskopije do patrijaršije srpska crkva je stigla - raskolom. Da bi mogla da ga proglasi za cara, Dušan je u 14. veku crkvu iz arhiepiskopije uzdigao u rang patrijaršije. To je bio razlog zbog kojeg je Vaseljenska crkva na Srpsku pravoslavnu crkvu bacila anatemu. Izmirenje je stiglo nekih dvadesetak godina kasnije, na grobu cara Dušana u crkvi svetih Arhangela u Prizrenu.

Želja za uništavanjem, prezir, netrpeljivost, mogu se dovesti u vezu sa onim što je o karakternom sklopu ljudi na jugoslovenskom prostoru etnopsiholog Vladimir Dvorniković pisao pre sedamdeset godina - on je još tada konstatovao da ljude na ovom podneblju krasi politički ekstremizam.
Psiholog Žarko Trebješanin kaže da se najveća i najstrasnija mržnja ispoljava prema onome ko nam je sličan, srodan, mentalitetski i emocionalno blizak.Dolazimo do zaključka da je u osnovi svih ovih žestokih deoba, zaoštrene mržnje prema onom mrskom Drugom, prema „Njima", zapravo, mržnja prema sebi samome, dakle, u korenu je - samomržnja

Moguće  da je ta „samomržnja" razlog zbog kojeg je „teško, skoro nemoguće da se uspostavi 'minimum nacionalnog interesa' kada je reč o sudbini srpskog naroda i srpske države", kako navodi pisac Dušan Kovačević. U knjizi „Dvadeset srpskih podela (na Srbe  i Srbe)" Kovačevićkaže da mentalitet nije jedini odgovoran za podeljenost Srba. Tu su još istorija, granice, putevi, vera, susedi, tradicija, običaji, paganstvo, klaustrofobija, komunizam, demokratija...
I još mnogo toga, često sticajem „istorijskih okolnosti" ili voljom „viših sila", a sve začinjeno našim čuvenim mentalitetom, koji je, opet, posledica svega pomenutog. Pa, tako, ukrug, bez vidljivih, opipljivih granica gde počinje uzrok, a gde se završava posledica - navodi Kovačević.
Ako su Dvorniković, Trebješanin i Kovačević u pravu, nema nade da ćemo skoro dočekati da vidimo da je predsednik države predsednik svih građana, a ne samo onog dela koji je glasao za njega; da onog  ko smatra da Kosovo treba priznati kao nezavisnu državu i dalje nije izdajnik; da potpredsednik Vlade ne zaobilazi opštine u kojima vladaju opozicione stranke; da navijači Zvezde i Partizana makar mirno prođu jedni pored drugih, ako već ne mogu da sednu i zajedno popiju pivo.”

I da se sve to ne produbljuje u nove i nove podele sa sve izraženijim nasiljem i neprijateljsvom prema onima koji drugačije misle.

Nedavni događaji, bez obzira kako ih ko kvalifikovao, pokazali su da  ispoljavanje razlika može biti i na vrlo opasnan način, a imajući u vidu sveukupnu socijalnu situaciju

latentna je opsanost da svaki socijalni bunt može biti povod za opasne eskalacije.Pri tome nije bitno da li će ili ne pasti vlada već da li će i jedna glava  kao žrtva sukoba i nemira.